Экотуризм – ин ягона самти саноати сайёҳӣ мебошад, ки ба ҳифзи захираи асосии худ ️ муҳити табиии табиӣ ё ҷузъҳои алоҳидаи он (аъборҳои табиат, намудҳои муайяни ҳайвонот ё растаниҳо ва ғайра) манфиатдор аст. Вақте ки аҳолии маҳаллӣ ба раванди экотуризм ҷалб карда мешаванд, онҳо низ ба истифодаи ин захираҳо дар асоси хоҷагидорӣ, на гирифтани онҳо манфиатдоранд. Хусусиятҳои фарқкунандаи экотуризм дар он аст, ки он метавонад таъсири манфиро ба табиат пешгирӣ кунад ва туроператорҳо ва сайёҳонро ба ҳифзи табиат ва рушди иҷтимоию иқтисодӣ ташвиқ кунад.
Сайёҳии экологӣ – яке аз намудҳои сайёҳии табиӣ мебошад, ки ҳадафи асосии он муаррифии табиати пурғановати кишвар, ҳифзи табиат ва таъсири ҳадди аксар ба маҷмааҳои табиӣ ба сайёҳон мебошад. Асоси сайёҳии экологӣ ҳифзи муҳити зист мебошад. Дар навбати аввал, ташкили сафарҳо бо шумораи ками иштирокчиён ба қаламравҳои табиӣ ва ташриф овардан ба ҷойҳои дорои аҳамияти таърихию фарҳангӣ бо мақсади татбиқи барномаҳои ҳифз ва истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ амалӣ карда мешавад. Мувофиқи тавсифи Созмони умумиҷаҳонии сайёҳӣ: “Сайёҳии экологӣ сафари эҳтиёткорона ва масъулиятнок дар қаламрави табиӣ мебошад, ки дар он ҳифзи муҳити атроф пешбинӣ шудааст ва эҳтироми аҳолии маҳаллӣ зарур аст”.
Яке аз омилҳои пайдоиш ва ташаккулёбии сайёҳии экологӣ, дар робита бо ҳаҷми зиёди сайёҳӣ, афзоиши бори антропогенӣ бо захираҳои табиӣ, фарҳангӣ ва таърихӣ мебошад.
Сайёҳии экологӣ аз як қатор хатсайрҳои экскурсионӣ ва маърифатӣ барои мактаббачагон то хатсайрҳои мунтазами сайёҳӣ ба боғҳои миллӣ ва мамнӯъгоҳҳо фарқ мекунад. Дар шароити муосир якчанд намуди сайёҳии экологӣ маъмуланд. Яке аз намудҳои сайёҳии экологӣ сафар ба минтақаҳо ва мавзеъҳои табиӣ мебошад.
Мавриди зикр аст, ки бо ташаббуси Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон соли 2018 дар кишвар “Соли рушди сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ” эълон гардид.
Тоҷикистон бо табиати зебои худ, қуллаҳои баланду баланди худ, дарёҳои пурсамар, обҳои тоза, чашмаҳои шифобахш аз назари сайёҳон дур нест ва ин омилҳо барои рушди сайёҳии экологӣ имконият медиҳанд. Табиати Тоҷикистон ғайриоддӣ аст ва метавонад ба сайёҳон дар як вақт ду фасл – зимистон ва тобистонро пешниҳод кунад.
Дар Тоҷикистон иқлим ва табиати гуногунро мушоҳида кардан мумкин аст, ки танҳо барои кишвари мо беназир аст. Сайёҳон имконият доранд, ки дар як рӯз аз гармии гармии водии Вахш ба барфи доимии Арктикии Памир ғарқ шаванд ва аз манзараҳои ҷолиби наздикӯҳ ва қуллаҳои барфии кӯҳистон лаззат баранд.
Сайёҳии экологӣ – ин фазои тоза дар беруни шаҳр аст, ки барои он боғи миллӣ, ки 22 фоизи қаламрави Тоҷикистонро ишғол мекунад, хеле муҳим аст. Маҳалли мамнӯъгоҳҳои “Зоркӯл”, “Ромит”, “Балкаи Тигр”, “Дашти Ҷум” ва “Боғи миллии Тоҷикистон” табиати хеле бой ва рангоранг доранд. Намудҳои нодири растаниҳо ва махсусан ҳайвоноте, ки ба Китоби Сурх дохил карда шудаанд, ба монанди бузҳои шаффоф, гӯсфандҳои кӯҳии бо номи Марко Поло, бузҳои Бухоро (Уриал), бузҳои Бухоро, барфи барфӣ, хирси тан-шан, гарчи кӯҳӣ ва гусфанди ҳиндӣ дар ин мамнӯъгоҳҳо зиндагӣ мекунанд ва таҳти ҳифзи давлат қарор доранд.
