Чашмаи Биби Фотимаи Захро дар масофаи кӯтоҳе аз деҳаи Ямчуни ноҳияи Ишкошим дар баландии 3,025 метр бо координатаҳои зерини ҷуғрофӣ (36.585934 N, 72.154901 E) ҷойгир аст. Он 83 км аз маркази ноҳияи Ишкошим ва 200 км дуртар аз шаҳри Хоруғ, маркази ВМКБ ҷойгир аст.Чашмаи гарми Биби Фотима Заҳро мӯъҷизаи табиати хунуки Бадахшон аст. Чашмаи дорои оби софи булӯр, ки аз пиряхҳои қуллаҳои мешоранд дар миёни дарахтон ҷойгир шудааст. Ҳангоми даромадан чашмаи гарм, гуё ҳайкали азими зане намудор мешавад, ки аз сина, шикам ва остинҳояш об меравад. Батни зан раста ба чашма аст. Ҳангоми ворид шудан ба батни кӯҳ ғори обӣ пайдо мешавад, ки ба одамон одатан эҳсосоти гуногун медиҳад.
Баъзеҳо ҳавзи чашмаро ҳамчун макони даҳшатбор бо фазои тамоман дигар тавсиф мекунанд, ки на ҳама таҳаммул карда метавонанд. Дигарон онро бо халидани чизе дар бадани худ тавсиф мекунанд, дар ҳоле ки баъзе одамон наметавонанд ба он дохил шаванд. Дар миёни мардум чунин расме шудаасти, ки танҳо касе бо ҳавзи чашма дохил шуда метавонад, агар хоҳишу муроди худро дар хотир дорад. Ӯ бояд онро дар бораи хотир дошта дар борааш фикр кунад ва бояд санги ночизро гирад. Агар ӯ муваффақ шавад ва сангро ёбад, хоҳиши ӯ албатта амалӣ хоҳад шуд. Асосан занони безурёт ба ин макон ба мурод меоянд ва хоҳиш менамоянд то дуҷон гашта соҳиби фарзанд шаванд. Ҳаҷми оби чашмаи гарм 5-8 литр дар як сония, унсурҳои кимиёвӣ 0,7 грамм дар як литр аст. Об дорои микроэлементҳо ба монанди литий, никел, бром, молибден ва радон мебошад. Дар муқоиса бо дигар чашмаи гарми маъруфи ба монанди Гармчашма, ки обаш пур аз минералҳо ва хеле лой аст, чашмаи гармии Биби Фотимаи Заҳро оби тоза дорад.
Ривояти Биби Фотимаи Заҳро
Ба истиснои хосиятҳои шифобахши худ, чашмаи Биби Фотимаи Заҳро аз сабаби робитаи номи худ бо Ҳазрати Фотим духтари Ҳазрати Пайғамбар Муҳаммад дар байни мардуми маҳаллӣ, сайёҳон ва мусалмонони ҷаҳон маъмул ва муқаддас аст. Дар бораи пайдоиши ин чашма ривоятҳои гуногун мавҷуданд, ки ҳамаашон ба Биби Фотимаи Захро марбутанд. Тибқи ривояти маъмуле чашма дар натиҷаи ҷанги миёни Ҳазрати Алӣ-чаҳорумин халифаи Ислом,домоди Ҳазрати Пайғамбар ва ҳокимони қалъаи Ямчун, Қаҳ-Қаҳҳа ва Исор ба вуҷуд омадаст. Чунин мегуянд, ки пас аз ин ҷанг Алӣ мехост тана ва пӯшоки худро аз хун пок кунад, ва онро сахт ба шахи санг мезад. Дар ҳол санг пора шуда аз онҷо оби гарм фаввора зада мебарояд. Аз он вақт баъд оби гарм ҳамчун чашма аз сӯрох берун меояд. Сипас Биби Фотимаи Заҳро ба соҳили чашма омад ва остинҳояшро барои шустани онҳо кушод; ҳамин тавр, чашма ба остинҳо монанд шуд.
Мувофиқи ривояти дигар, зане бо кӯдакаш аз ин макон мегузарад, ки он вақт дар он биёбон буд. Кӯдак аз ташнагӣ баланд-баланд гиря мекунад, дар ҳоле ки зан як қатра об намеёфт. Биби Фотимаи Заҳро чунин ҳолати тоқатфарсои занро мушоҳида мекунад ва асояшро ба замин мезанад, ки пас аз он об пайдо мешавад. Дар ҳол ин биёбон ба марғзори сабз мубаддал мешавад. Чунин ривоятҳои мухталиф аз муҳабат, садоқат ва имони мардум ба амали покӣ ва накукории Биби Фотимаи Заҳро гувоҳӣ медиҳанд. Ин ривоятҳо ҳам ба муқаддас будан ва хусусияти даъвои доштани макони мӯъҷизавии табиӣ дар миёни мардум ишорат мекунанд.
Иқлими Гармчашма
Аз сабаби ҷойгиршавии дар миёни баландкӯҳҳо ва дар наздикии якчанд қуллаҳо, иқлими назди чашма субҳу шом хунук аст ва шамол дар онҷо мевазад. Бо вуҷуди чунии иқлими салқи ҳарорати чашма дар давоми сол 43 дараҷа гарм аст. Мавсими зиёрат табобат ва тамошои чашмаи Биби Фотимаи Заҳро хеле барвақт (аввали апрел) оғоз меёбад ва дар охири моҳи октябр ба охир мерасад. Агар осоишгоҳ ва меҳмонхонаҳо барои қабули сайёҳон дар ҳавои хунук омода бошанд, мавсими истироҳат метавонад аз ду то се моҳи дигар тамдид карда шавад.
Аксҳо
Роҳҳои сафар ба чашма
Чашмаи Биби Фотимаи Захро дар масофаи 200 км дуртар аз шаҳри Хоруғ, маркази ВМКБ ҷойгир аст. Он дар водии Вахони кӯҳҳои Помири Тоҷикистон, дар ноҳияи Ишкошим ҷойгир аст. Водии Вахон Ишкошим минтақаи зебо ва дастрасест барои сафару тамошш. Чашмаи гарми Биби Фотима-и Заҳро тақрибан 1 км болотар аз Қалъаи Ямчун, ки дар деҳаи Ямчуни Ишкошим воқеъ аст, ҷойгир аст. Ба он тавассути такси ё микроавтобуси маҳаллӣ, ки аз маркази ноҳия ё аз Хоруғ меравад, расидан мумкин аст. Гузашта аз ин, сайёҳ метавонад баъди сафари тӯлони аз ноҳияи Мурғоб ва ё Афғонистон вориди ин макон шавад. Ҷолибтари сафар ба ин макон ҳамроҳи гурӯҳе мебошад.
