Бо ташаббуси Пешвои муаззами миллат, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ҷашни Сада дар кишвари мо ҳар сол 30 январ расман таҷлил мегардад.
Иди Сада инчунин яке аз ҷашнҳои қадимаи мардуми арий мебошад. Маънии ҷашни Сада дар ғалабаи нур бар торикӣ, гармӣ бар сардӣ ва некӣ бар зулм аст ва мардум онро бо оташҳои калон ҷашн мегиранд.
Ҳадафи асосии ҷашни Сада эҳтироми нур, равшанӣ ва гармӣ мебошад. Дар таърихи таҷрибавӣ гуфта мешавад, ки мардум бо оташ ба баҳор, гармӣ ва нур даъват мекарданд. Мақсади мардум дар ҷашни он омодагӣ ба корҳои саҳроӣ ва боғдорӣ мебошад. Дар рӯзҳои ин ҷашн деҳқонон заминро бор мекарданд, тухмҳо, таҷҳизоти кишоварзиро омода мекарданд. Иди мазкур бо тантана ва бо оташи пурқувват ҷашн гирифта мешуд, зеро бовар буд, ки ҳар қадар оташи оташи пурқувваттар бошад, замин дар соли оянда ҳосилхезтар мешавад.
Каломи Сада аз адади сад гирифта шудааст, ки 50 шабонарӯз ва 50 рӯз пеш аз фарорасии Наврӯзро дар бар мегирад. Ба гуфтаи олими машҳури мо Абурайхон Берунӣ, ниёгони мо шабу рӯзро алоҳида ҳисоб мекарданд. Сада ҷашни гузаштани зимистон ва омадани баҳор аст. Садо рамзи пирӯзии нур бар торикӣ аст. 30 январ ҳама дар кӯча ҷамъ мешаванд ва оташ мезананд, дуо мегӯянд ва суруд мехонанд, намоишҳои мусиқӣ ё театрӣ баргузор мешаванд.
Ин ҷашн дар бораи даврони арийҳо, ки дар сарчашмаҳои таърихӣ ва бадеӣ ба бағатири таърихӣ Хушанг нисбат дода мешавад, ёдбудист. Аз ҷумла, Абулқосим Фирдавсӣ дар бораи асос ёфтани ҷашни Сада дар Шаҳнама нақл мекунад, ки боре шоҳ Хушанг бо хешовандонаш ба шикор меравад ва дар кӯҳҳо морҳои дароз ва сиёҳро мебинад. Хушанг санги калонеро бардошта, ба сӯи мор мепартояд, мор мегурезад, аммо санг бо санги дигар бархӯрдор мешавад, шӯъла ба вуҷуд меояд, ки тамоми алафи хушк сӯхтааст. Он вақт мардум тарзи оташдонро намедонистанд. Хушанг ва хешовандонаш аз кашфи асрори оташ хурсанд шуда, онро як неъмати илоҳӣ мешуморанд. Шоҳ Хушанг ба Худо шукргузорӣ кард, ки асрори оташнишонии худро ба мардум ошкор кард ва ба шаҳри худ баргашта, ин воқеаро ҷашн гирифт.
Дар ин ҷашн мардум аз Авесто хонда, хӯрок ва нӯшокӣ тақдим мекарданд. Абу Райҳон Берунӣ, мутафаккири форсӣ, ин ҷашнро чунин тасвир кардааст: “Оташ бояд тамоми шаб сӯзад. Субҳи рӯзи дигар, занон ба назди оташ мерафтанд ва ба хонаҳои худ шохаҳои дигарро мебардоштанд, то ки ҳар хона бо оташи муқаддас муқаддас шавад. Боқимондаҳои оташро, ки одамон тафтиш накарданд, ба оташкада (маъбади оташ) бурда мешуданд.
Берунӣ қайд мекунад, ки дар рӯзҳои ҷашни Сада барои ёдбуди марҳум садақа тақсим карда мешуд, хӯроки дар арафаи ҷашни Сада омодашударо ба камбизоатон тақсим мекарданд.
Тавре дар Паёми худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Асосгузори сулҳ ва ваҳдати миллӣ Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зикр намуданд, миллати тоҷик бо дороии анъана, расму оин ва фарҳанги бойи қадим дар рушди тамаддуни ҷаҳон саҳми арзанда гузоштааст. Анъанаҳои неки мо ва ҷашнҳои миллии мо, ба монанди Наврӯз, Меҳргон, Сада дар давраи тӯлонии таърихӣ дар тарғиби ахлоқ ва ҷаҳони руҳонии созанда нақши бузург бозидаанд. Боиси ифтихор аст, ки Пешвои миллат онҳоро ҷашнҳои миллии расмӣ эълон намуданд, ки бо тантанаи хос ва хос таҷлил карда мешаванд.
Имрӯз ҷашн дар тамоми Тоҷикистон, инчунин дар Эрон, Афғонистон, Ҳиндустон, Покистон, Туркия, Ӯзбекистон, дар ҷойҳое, ки тоҷикон ва халқҳои форсӣ зиндагӣ мекунанд, ҷашн гирифта мешавад.
Бо шарофати Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ин ҷашни қадимаи миллӣ эҳё гардида, ҳар сол дар саросари ҷумҳурӣ 30 январ васеъ таҷлил карда мешавад, зеро ин ҷашнҳо аз нигоҳи ниёгони қадимаи мо ҳастанд ва мардуми тоҷик онҳоро ҳамчун қисми ҷудонопазири хотираи гуногунҷанбаи фарҳангии худ ва ҳамчун хотираи арзишманди маънавии нашъунамо ҳифз мекунанд.
