Харобаҳои маъбади буддоии Аҷинатеппа (теппаи Иблис) дар қисми ҷанубу ғарбии деҳаи Қизилсойи ноҳияи Вахши вилояти Хатлон ҷойгир шудаанд. Ин ёдгории қадимӣ дар 12 -километрии шимоли шаҳри Бохтар ҷойгир аст. Он тақрибан 85 км ҷанубтар аз шаҳри Душанбе ва тақрибан 53 км дуртар аз марзи Тоҷикистон бо Афғонистон дар самти муқобил ҷойгир аст. Баландии мавзеъ тақрибан 430 метр аз сатҳи баҳр мебошад. Дар заминаи васеътари ҷуғрофӣ, Аҷинатеппа дар водие дар маҷрои поёнии дарёи Вахш ҷойгир шудааст, ки тақрибан аз ҳар тараф бо кӯҳҳо иҳота шудааст. Ҳоло ин мавзеъ бо заминҳои кишоварзӣ иҳота шудааст, ки барои чанд даҳсола барои парвариши пахтаи маҳиннах истифода мешаванд. Нақшаҳои ибтидоии макон ва тасвирҳои моҳвораии минтақа нишон медиҳанд, ки дар ин ҷо теппаҳои археологӣ (макони бостоншиносӣ) мавҷуданд.
Таърих ва хусусиятҳои меъмории маҷмааъ
Ёдгории Аҷинатеппа синтези анъанаҳо ва унсурҳои санъати Ҳиндустон ва мероси маҳаллии Бохтар-Тохаристон аст. Ин шоҳкории меъморӣ нишон медиҳад, ки чӣ тавр эҷодиёти бадеии динни буддоӣ дар асрҳои 7-8 дар Осиёи Марказӣ ба авҷи худ расидааст. Бостоншиносон инчунин бар он ақидаанд, ки паҳншавии ислом ба ин минтақа дар нимаи дуюми асри 8 милодӣ боиси хароб шудани ин дайр гардидааст. Маҷмааи Аҷинатеппа тақрибан дар асрҳои VII ва VIII фаъолият мекард. Ин як бинои маъмулии буддоӣ буд, ки андозааш 50 х 100 м буда, ду дайрро, Вихара ва Сангарама ба ҳам мепайваст. Он аз ду қисм иборат буд: дайри ҷанубу шарқӣ ва маъбад.
Он як маркази машҳури динӣ барои роҳибони буддоӣ будаст. Дайри буддоии Аҷинатеппа як утоқи махсусе дошт, ки дар он колосси гилии рангкардашуда дар болои поя хобида буд. Ин ҳайкали Буддо дар нирвана буд, (яъне дар ҳолати хушбахтӣ, осоиштагӣ ва ҷудоӣ аз ҳама чиз). Ҳаёти Буддо ва аъмоли ӯ аз мавзӯи асосии ҳайкалтарошӣ ва нигораҳои девор буд. Бинои дайр аз пахса, хиштҳои лой ва хишти қисман сӯхташуда сохта шудааст. Истифодаи маводи дастрас ва устувори сохтмон – гил барои минтақа хеле хос буд. Даруни дайр бо ҳайкалҳо ва деворҳои он бо расмҳои хеле зебо оро дода шуда буданд.
Буддои хобида
Ҳайкали азими уфуқии Буддо, ки бо номи Буддо дар Нирвана (Буддои хобида) низ маъруф буд, аз маъруфтарин бозёфти Аҷинатеппа мебошад, ки дар долони шарқии дайр ҷойгир буд. Он дар соли 1966 кашф карда шуд. Ин ҳайкал аз гил сохта шудааст, тақрибан 1500 сол умр дорад ва қариб 13 метр дарозӣ дорад. Ҳайкали бузурги Буддои хобидаро баъди бозёфт ба даҳҳо қисм тақсим намуда барои барқарорсозӣ ба озмоишгоҳи ҳифз ва таъмир дар назди Институти таърих ва бостоншиносӣ интиқол доданд.
Баъди ба охир расидани раванди дароз ва душвори барқароркунӣ дар моҳи сентябри соли 2000 ин муҷассама дар яке аз толорҳои Осорхонаи миллии бостоншиносии Тоҷикистон ба намоиш гузошта шуд. Он пас аз тахриби ҳайкали Буддо дар Бомиён (Афғонистон) дар аввали соли 2000 аз ҷониби Толибон, бузургтарин ҳайкали дар Осиёи Миёна ба ҳисоб меравад.
Фотогалерея
Роҳҳои сафар ба макон
Ба ин макон тавассути роҳи мошингард аз шаҳри Бохтар расидан мумкин аст. Ёдгории мазкур дар 12 километрии маркази вилояти Бохтар ҷойгир аст.
