Хамгашти Ақташ-Қароқул дар километри 95-уми шоҳроҳи Мурғоб-Қароқул ҷойгир буда, водии Бартангро бо доманакӯҳи Мурғоб мепайвандад. Дар ин чорроҳа саёҳон манзараҳои зебои соҳили ҷанубии кӯли Қаракулро (ба забони туркӣ кӯли сиёҳ) тамошо мекунанд. Чорроҳаи Қарокӯл Ақташ дар масофаи 25 км аз деҳаи Қарокӯл ҷойгир аст ва тавассути он роҳи мошингард ба водии Бартанг тавассути ағбаи Кӯк Ҷор мегузарад. Аз ин чорроҳа роҳ ба Ҷаланг (тақвими офтобӣ) ва мавзеъи Ақташ, (қуллаи Ақташ) ва Янигер (манзили шикор) меравад.
Қарокул бузургтарин обанбори табиии Тоҷикистон аст, ки дар баландии 3900 метр аз сатҳи баҳр мавҷуд аст. Дарозии он 33 км ва бараш 23 км мебошад. Ҷазираи калон – қаторкӯҳ, ки аз соҳили шимолӣ ба ҷануб тӯл кашидааст, кӯлро ба ду қисм бо оби начандон зиёд дар шарқ ва кули амиқ дар ғарб. То охири асри XIX қисми шимолии ҷазира тавассути замини камбар (истмуси) танг бо соҳил пайваст мешуд. Ҳоло ин истмус нест шуд. Чанд дарёи хурд, аз қабили Қараҷилга, Қарарт ва Музкул ба кӯл мерезанд, аммо ҳеҷ кадоме аз он берун намешаванд. Оби кӯли Қаракул талх ва шӯр аст ва дар он ҷо каме моҳӣ ёфт мешавад, ки онҳоро паррандагон одатан мехӯранд. Соҳили кӯл биёбонҳои баландкӯҳ мебошанд. Танҳо дар чанд ҷои наздик ба об кӯза, марҷумак ва баъзе намудҳои шишаҳои шишагӣ мавҷуданд. Хусусияти ҷолиби Қарокӯл дар он аст, ки соҳилҳои кӯл дар рӯи ях ҷойгиранд. Ях ҳатто дар умқи кӯл реша мегирад.
Табиати кӯл
Қарокул дар биёбони хушку холии Помир ҷойгир мебошад. Боришоти камтарин дар як сол тақрибан бист миллиметр мебошад. Сатҳи оби кӯли Қарокул сиёҳ нест (тавре ки номаш мегӯяд), балки ултрамарин, кабуд, сабзранг, вобаста ба шикастани нури офтоб аст, ки ба рӯи об меафтад. Деҳаи Қарокул дар соҳили шарқии роҳи Помири баланд ҷойгир аст. Аҳолии ин деҳа қирғизҳо мебошанд ва асосан ба чорводорӣ машғуланд. Водии маъруфи Маркансу дар масофаи чанд километр барои кӯл ҷойгир аст. Маънои калимаи Маркансу ҳамчун “водии гирдбод”, дигарон ҳамчун “водии марг” тарҷума шудааст. Дақиқтараш ин ‘оби мурда’ мебуд. Дар он ҷо макони маъруфи бостоншиносии «Ошхона» -и асри санг (асри VIII то милод) вуҷуд дорад. Дар гузашта ин Ошхона макони истиқомати мавсимии шикорчиён буд, ки аз минтақаҳои гуногуни Осиёи Марказӣ ба ин минтақа муҳоҷират мекарданд.
Оби кӯли Қаракӯл талх ва шӯр аст, моҳӣ кам аст, барои он ки онҳоро паррандагон мехӯранд. Соҳилҳои кӯл биёбонҳои кӯҳӣ мебошанд. Чӯҷа, гречка ва баъзе навъҳои глоссут танҳо дар чанд ҷой мерӯяд. Ҳаҷми об дар кӯл 26,6 км3 аст. Набототи обӣ амалан вуҷуд надорад, танҳо дар лойҳои сиёҳи обҳои наонқадар алгеи Помир пайдо мешавад. Баъзе организмҳои хурд ба монанди зоопланктон, мавҷуданд.
Дар атрофи кӯл экосистемаҳои гуногун, ба монанди ботлоқзорҳо, марғзорҳо, соҳилҳои шағал ва қумҳо, ҷойгиранд, ки барои бисёр намудҳои паррандагон, ки дар ин минтақа зиндагӣ мекунанд, шароит фароҳам меорад. Саёҳон метавонанд қозҳои рахдор, мурғи даштии Тибети, финч мурғобии сурх, мурғи ҳимолой ва шоҳинро тамошо кунанд. Ҳавои минтақаъи кӯл ва гирду атрофи он ниҳоят вазнин аст. Дар тӯли панҷ моҳ, аз декабр то апрел, кӯл ях мекунад. Баландии макон ва ҳавои хунуку хушки Помир иқлими шадидро ба вуҷуд меорад. Ҳарорати миёнаи ҳаво дар ин ҷо дар зимистон тақрибан -20 дараҷа аст, аммо метавонад то -45 дараҷа паст шавад. Рӯй додани шамолҳои сахт ва тӯфонҳои тез -тез чанг дар кӯл ва соҳилҳои он тааҷҷубовар нест. Чунин таъғирёбии иқлими барои одамон муҳити номусоиди зиндагиро дар назди кӯл эҷод мекунад.
Аксҳо
Роҳҳои сафар ба кӯл
Барои расидан ба деҳаи Қарокӯл ва кӯли ҳамном, сайёҳон метавонанд аз Хоруғ то Мурғоб раванд. Аз он ҷо, сайёҳон рӯзи дигар бо истифода аз нақлиёти ҷамъиятӣ ё хидматҳои ширкатҳои сайёҳӣ метавонанд ба кӯл расанд. Роҳи дигари сафар ба кӯл аз Ҷумҳурии Қирғизистон тавасути шоҳроҳи Ош ва Хоруғ мебошад. Роҳи дигари мошингардӣ ба хамгашти Ақташ аз водии Бартанг меояд.
